Tα γνωρίζουμε και τα προτιμάμε για το άρωμά τους και για τις ευεργετικές τους ιδιότητες, αλλά η έλλειψή τους στην ελληνική αγορά και οι ταυτόχρονες αθρόες εισαγωγές αποκαλύπτουν τη μάλλον προβληματική σχέση των αγροτών με τα αρωματικά και φαρμακευτικά φυτά.
Έχουν χυθεί τόνοι μελάνης για την καταναλωτική τους αξία, αλλά η αξία τους ως καλλιεργειών για την αγροτική οικονομία δεν έχει τονιστεί. Επιχειρώντας ένα συγκριτικό τεστ αποδόσεων τόσο σε παραγωγικό, όσο και σε οικονομικό επίπεδο, θα δούμε εννιά τέτοια προϊόντα συν ένα παράδειγμα αγροτικής εκμετάλλευσης.
Προτού τα εξετάσουμε ένα-ένα, θα πρέπει να διευκρινίσουμε ότι οι παραγωγοί δεν συνιστάται να ξεκινήσουν την καλλιέργεια αρωματικών και φαρμακευτικών φυτών, εάν προηγουμένως δεν έχουν εξασφαλίσει τη διάθεση της παραγωγής τους σε αξιόπιστο φορέα του οργανωμένου εμπορίου ή σε μονάδες επεξεργασίας, με υπογραφή συμβολαίου.
Η ίδρυση μονάδων επεξεργασίας και η οργάνωση του εμπορίου των αρωματικών και φαρμακευτικών φυτών πρέπει να προηγηθεί ή να αρχίσει παράλληλα με κάθετες επιχειρήσεις (ο ίδιος φορέας να παράγει να μεταποιεί και να εμπορεύεται τα προϊόντα του).
Οι ωφέλειες από την καλλιέργειά τους είναι πολλές:
1. Θα αποτελέσουν πρωταρχικό παράγοντα στην αναδιάρθρωση των καλλιεργειών της χώρας.
2. Θα συντελέσουν στην ανάπτυξη του δευτερογενούς τομέα της οικονομίας (μονάδες επεξεργασίας προϊόντων αρωματικών-φαρμακευτικών φυτών).
3. Θα αξιοποιήσουν τις oριακές εκτάσεις και τα σχολάζοντα εργατικά χέρια.
4. Θα συμβάλλουν στην παραμονή του πληθυσμού στις περιοχές όπου θα καλλιεργηθούν και στις περιοχές που θα ιδρυθούν οι μονάδες επεξεργασίας.
5. Θα συμβάλλουν στην αειφόρο παραγωγή των εδαφών λόγω του πολυετούς χαρακτήρα των περισσοτέρων εξ αυτών και της ελάχιστης απαίτησης που έχουν σε μηχανική κατεργασία του εδάφους.
6. Θα συμβάλλουν στην καθαρότητα και την προστασία του περιβάλλοντος εξαιτίας του περιορισμού των χημικών επεμβάσεων λόγω της καταλληλότητάς των για την εφαρμογή της βιολογικής γεωργίας.
7. Θα βοηθήσουν την ανάπτυξη της μελισσοκομίας και του αγροτουρισμού.
9. Δεν υπόκεινται σε περιορισμούς επέκτασης της καλλιέργειας από την Ε.Ε.
Ρίγανη με αποδόσεις 300 κιλά το στρέμμα
● Αγορά φυταρίων: 450 ευρώ (0,1 ευρώ επί 4.500 φυτά)
● Εγκατάσταση: 1 μεροκάματο ανά στρέμμα.
● Τον πρώτο χρόνο χρειάζονται 3 σκαλίσματα (ένα μεροκάματο ανά στρέμμα το κάθε σκάλισμα). Το δεύτερο χρόνο και μέχρι το 4ο έτος, 2 σκαλίσματα. Μετά, μέχρι και το 8ο ή 10ο έτος συνήθως ένα σκάλισμα είναι αρκετό.
● Πολυετής καλλιέργεια: Ζει 8-10 χρόνια.
● Το φυτό καλλιεργείται για τα ξηρά φύλλα και τις ξηρές ταξιανθίες του.
● Από το δεύτερο χρόνο δίνει μια συγκομιδή όταν η φυτεία είναι σε πλήρη άνθιση. Η κάθε φυτεία μπορεί να δώσει μέχρι και 300 κιλά ξηρή δρόγη.
● Κόστος συγκομιδής και ξήρανσης: 0,4 ευρώ ανά κιλό ξηρής δρόγης.
● Δεν υπάρχουν σταθερές τιμές πώλησης. Κυμαίνονται μεταξύ 2 και 6 ευρώ το κιλό ξηρής δρόγης φύλλων ανάλογα με την ποιότητα, η οποία καθορίζεται από περιεκτικότητα της δρόγης σε καρβακρόλη.
Χαμομήλι: ξηρικό και χειμερινό
● Σπορά: Το χαμομήλι είναι χειμερινό φυτό και όχι εαρινό, ενώ πολλαπλασιάζεται με σπόρο που κοστίζει 50 ευρώ. Η σπορά του γίνεται νωρίς ή περί τα μέσα του φθινοπώρου με σπαρτική μηχανή, με το χέρι ή με λιπασματοδιανομέα σε χωράφια καλά δουλεμένα, ούτως ώστε να μην βγάζουν ζιζάνια τα οποία μειώνουν την παραγωγή και υποβιβάζουν την ποιότητα της δρόγης, που δεν είναι ολόκληρο το φυτό παρά μόνον τα άνθη. Όλο το χειμώνα παραμένει ως ρόδακας κυρίως χαμηλά στο έδαφος και με τις πρώτες ζέστες της άνοιξης εκπτύσσει ορθόκλαδα στελέχη που φέρουν τις κεφαλίδες.
● Ξηρικό: Μπορεί και εκμεταλλεύεται κατά τον καλύτερο τρόπο την εδαφική υγρασία του χειμώνα και της άνοιξης και, καθώς ωριμάζει νωρίς (αρχές έως μέσα Μαΐου), καλλιεργείται χωρίς άρδευση.
● Λίπανση: Συνήθως δεν χρειάζεται. Κάποια μικρή, όμως, πρόσθεση κοπριών (1 τόν./στρ.) στο έδαφος αυξάνει την απόδοση και βελτιώνει την ποιότητα. Η απόδοση σε καλές καλλιέργειες είναι κατά μέσον όρο 100 κιλά.
● Κόστος συγκομιδής και ξήρανσης: 0,5 ευρώ ανά κιλό.
● Ενδεικτική τιμή πώλησης είναι τα 3-5 ευρώ το κιλό ξηρής δρόγης κεφαλίδων με μικρό ποδίσκο. Η τιμή του έχει πάντα σχέση με την καλλιεργούμενη ποικιλία και την περιεκτικότητα των κεφαλίδων σε βισαμπολόλη και σε χαμαζουλένιο.
Το πότισμα κάνει καλό στο φασκόμηλο
● Αγορά φυταρίων: 200 ευρώ (0,1 ευρώ επί 2.000 φυτά)
● Οργώματα, φρεζάρισμα και εγκατάσταση: 1/2 ανθρωπομεροκάματο ανά στρέμμα και μηχανική εργασία φυτευτικής και ελκυστήρα.
● Τον πρώτο χρόνο χρειάζονται τρία σκαλίσματα (ένα μεροκάματο ανά στρέμμα το κάθε σκάλισμα). Το δεύτερο χρόνο και μέχρι το 4ο έτος, δύο σκαλίσματα. Μετά, μέχρι και το 15ο έτος, συνήθως ένα σκάλισμα ανά καλλιεργητική περίοδο είναι αρκετό.
● Πολυετής καλλιέργεια: Ζει πάνω από 15 χρόνια.
● Ξηρική καλλιέργεια, αλλά δύο με τρία ποτίσματα διπλασιάζουν την παραγωγή.
● Το φυτό καλλιεργείται για την ξηρή δρόγη φύλλων και για το αιθέριο έλαιο. Για αιθέριο έλαιο συγκομίζεται σε πλήρη άνθιση. Από τον δεύτερο χρόνο δίνει μια συγκομιδή, όταν η φυτεία είναι σε πλήρη άνθιση. Η κάθε φυτεία μπορεί να δώσει κατά μέσο όρο 500 κιλά ξηρή δρόγη φύλλων με δύο συγκομιδές.
● Κόστος συγκομιδής και ξήρανσης-αποφύλλωσης: 0,6 ευρώ ανά κιλό ξηρής δρόγης.
● Δεν υπάρχουν σταθερές τιμές πώλησης. Κυμαίνονται μεταξύ 3 και 4 ευρώ το κιλό ξηρής δρόγης φύλλων.
Ο δρόμος του τσαγιού με γεύση από Ελλάδα
Σιδερίτης: εύκολη καλλιέργεια με λιγοστές επεμβάσεις και ενδιαφέρουσες αποδόσεις
Το τσάι του βουνού είναι φυτό υψομέτρου. Αντέχει στις παγωνιές του χειμώνα όχι μόνον
το υπόγειο, αλλά και το υπέργειο μέρος των φυτών, έτσι η ανάπτυξή του αρχίζει πολύ νωρίς την άνοιξη. Ευνοείται πολύ από μεγάλες διαφορές θερμοκρασίας ημέρας και νύχτας.
Αναπτύσσεται σε ποικιλία εδαφών με ευρύτατα όρια pH (6-8). Ως αυτοφυές βρίσκεται σε πετρώδη εδάφη προερχόμενα από αποσαθρώσεις συνήθως ασβεστολιθικών πετρωμάτων.
Καλλιέργεια
Ο σιδερίτης πολλαπλασιάζεται με σπόρο και διαίρεση φυτών και ορισμένα είδη με άρριζα μοσχεύματα. Η υπερβολική κατεργασία του εδάφους δεν είναι απαραίτητη για την εγκατάσταση. Οι αποστάσεις φύτευσης είναι 60-70 εκ. μεταξύ των γραμμών και 30-40 εκ. μεταξύ των φυτών επί της γραμμής. Εδαφοκάλυψη ή σκαλίσματα χρειάζονται συνήθως κατά το πρώτο και δεύτερο έτος της φυτείας, επειδή τα επόμενα χρόνια τα φυτά καλύπτουν την επιφάνεια του χωραφιού.
Συγκομιδή
Στις καλλιέργειες χαμηλού υψομέτρου η ανθοφορία συμπληρώνεται νωρίς τον Ιούνιο. Έτσι, μετά την πρώτη συγκομιδή ξανανθίζουν τα φυτά σε μικρότερη όμως αναλογία (1/3 της πρώτης). Η βιολογική καλλιέργεια του σιδερίτη είναι σχετικά εύκολη, γιατί απαιτείται μόνο οργανική λίπανση, ενώ οι επεμβάσεις φυτοπροστασίας είναι συνήθως λίγες.
Καταλληλότερη εποχή συγκομιδής είναι το στάδιο της πλήρους άνθησης και όταν τα ανθοφόρα στελέχη αρχίζουν να ξυλοποιούνται, διότι τότε η περιεκτικότητα των φύλλων σε αιθέριο έλαιο, άρα και σε άρωμα είναι η μεγαλύτερη. Μετά τη συγκομιδή τα ανθοφόρα στελέχη πρέπει να ξηραίνονται υπό σκιά ή σε ξηραντήρια. Δείκτης καλής ξήρανσης είναι το δυνατό - ευχάριστο άρωμα και το πρασινοκίτρινο χρώμα. Η συνήθης απόδοση σε ξηρά ματσάκια ανθοφόρων στελεχών είναι 100-150 κιλά/στρ.
Οικονομικά στοιχεία
● Αγορά φυταρίων: 400 ευρώ (0,1 ευρώ επί 4.000 φυτά)
● Οργώματα, φρεζάρισμα και εγκατάσταση: Χρειάζεται 1 ανθρωπομεροκάματο ανά στρέμμα και μηχανική εργασία φυτευτικής και ελκυστήρα.
● Τον πρώτο χρόνο χρειάζονται 3 σκαλίσματα (ένα μεροκάματο ανά στρέμμα το κάθε σκάλισμα). Το δεύτερο χρόνο και μέχρι το 4ο έτος, 2 σκαλίσματα ανά χρόνο. Μετά, μέχρι και το 8ο ή 10ο έτος συνήθως ένα σκάλισμα το χρόνο είναι αρκετό.
● Ξηρική καλλιέργεια: Πρέπει να καλλιεργείται σε υψόμετρο πάνω από 600 μέτρα και να μη ποτίζεται, γιατί αλλιώς υποβαθμίζεται η ποιότητα.
● Πολυετής καλλιέργεια: Ζει 8-10 χρόνια.
● Κόστος συγκομιδής και ξήρανσης: 0,6 ευρώ ανά κιλό ξηρής δρόγης. Συγκομίζεται με δρεπάνι.
● Δεν υπάρχουν σταθερές τιμές πώλησης. Κυμαίνεται μεταξύ 7 και 15 ευρώ το κιλό των ξηρών ταξιανθιών αναλόγως με την ποιότητά τους.
Χλωρό ή ξηρό θυμάρι
- Αγορά φυταρίων: 600 ευρώ ανά στρέμμα (0,1 ευρώ ανά φυτό επί 6.000 φυτά)
- Οργώματα, φρεζάρισμα και εγκατάσταση: 1 ανθρωπομεροκάματο ανά στρέμμα και μηχανική εργασία φυτευτικής και ελκυστήρα.
- Τον πρώτο χρόνο χρειάζονται 3 σκαλίσματα (ένα μεροκάματο ανά στρέμμα το κάθε σκάλισμα). Τα υπόλοιπα έτη 2 σκαλίσματα το χρόνο
- Πολυετής καλλιέργεια: (ζεί 6-7 χρόνια).
- Ξηρική καλλιέργεια, 3 -4 ποτίσματα όμως διπλασιάζουν την παραγωγή.
- Το φυτό καλλιεργείται είτε για τα χλωρά κλαδάκια του είτε για τα ξηρά φύλλα του.
- Από το δεύτερο χρόνο σε αρδευόμενες καλλιέργειες μπορούν να γίνουν δύο συγκομιδές. Η κάθε φυτεία σε δύο συγκομιδές μπορεί να δώσει μέχρι και 300 κιλά ξηρή δρόγη φύλλων.
- Κόστος συγκομιδής και ξήρανσης 0,4 ευρώ ανά κιλό ξηρής δρόγης.
- Η τιμή πώλησης κυμαίνεται μεταξύ 3 και 4 ευρώ το κιλό ξηρής δρόγης φύλλων αναλόγως της ποιότητας.
Σγουρός βασιλικός
- Αγορά φυταρίων: 500 ευρώ ανά στρέμμα (0,1 ευρώ επί 5.000 φυτά)
- Εγκατάσταση: 3/4 του μεροκάματου ανά στρέμμα.
- Τρία σκαλίσματα το χρόνο (ένα μεροκάματο ανά στρέμμα το κάθε σκάλισμα).
- Μονοετής καλλιέργεια.
- Συγκομίζεται μέχρι τρεις φορές το χρόνο για ξηρή ή νωπή δρόγη φύλλων λίγο πριν την άνθιση ή σε πλήρη άνθιση για αιθέριο έλαιο. Η κάθε φυτεία σε τρεις συγκομιδές μπορεί να δώσει μέχρι και 700-800 κιλά ξηρή δρόγη.
- Κόστος συγκομιδής και ξήρανσης-αποφύλλωσης: 0,5 ευρώ ανά κιλό
- Ενδεικτική τιμή πώλησης 2-3 ευρώ το κιλό ξηρής δρόγης φύλλων αναλόγως της ποιότητας.
Μελισσόχορτο ενάντια στο σκάλισμα
● Αγορά φυταρίων: 400 ευρώ/στρέμμα (0,1 ευρώ επί 4.000 φυτά)
● Εγκατάσταση: 1 μεροκάματο ανά στρέμμα
● Τον πρώτο χρόνο χρειάζονται 3 σκαλίσματα (ένα μεροκάματο ανά στρέμμα το κάθε σκάλισμα). Το δεύτερο χρόνο χρειάζεται 1 σκάλισμα και μετά, εφόσον στο χωράφι δεν υπάρχει αγριάδα ή βέλιουρας, μπορεί να μη χρειασθούν καθόλου σκαλίσματα.
● Πολυετής καλλιέργεια: Ζει 5-6 χρόνια.
● Από τον πρώτο χρόνο μπορούν να γίνουν μία ή και δύο συγκομιδές. Από το δεύτερο και μετά μέχρι τρεις συγκομιδές οπότε και η απόδοση φτάνει μέχρι και 500 κιλά ξηρή δρόγη φύλλων.
● Κόστος συγκομιδής και ξήρανσης και αποφύλλωσης: 0,5 ευρώ ανά κιλό ξηρής δρόγης.
● Η τιμή πώλησης κυμαίνεται μεταξύ 2 και 3 ευρώ το κιλό ξηρής δρόγης φύλλων αναλόγως της ποιότητας.
Δεντρολίβανο για φθηνή εγκατάσταση
● Αγορά άρριζων μοσχευμάτων: 150 ευρώ/στρέμμα (0,075 ευρώ επί 2.000 φυτά)
● Εγκατάσταση: 1/2 μεροκάματο ανά στρέμμα.
● Τρία σκαλίσματα το χρόνο (ένα μεροκάματο ανά στρέμμα το κάθε σκάλισμα).
● Πολυετής καλλιέργεια: Ζει πάνω από 20 χρόνια.
● Το φυτό καλλιεργείται είτε για τα χλωρά κλαδάκια του είτε για τα ξηρά φύλλα του.
● Το δεύτερο χρόνο δίνει μια συγκομιδή. Από τον τρίτο χρόνο και μετά συγκομίζεται μέχρι δύο φορές το χρόνο για ξηρή ή νωπή δρόγη ή για απόσταξη και παραλαβή αιθέριου ελαίου. Η κάθε φυτεία σε δύο συγκομιδές μπορεί να δώσει μέχρι και 400 κιλά ξηρή δρόγη φύλλων.
● Κόστος συγκομιδής και ξήρανσης: 0,5 ευρώ ανά κιλό.
● Ενδεικτική τιμή πώλησης: 2-3 ευρώ/κιλό ξηρής δρόγης.
Μέντα να πλυθείς, να την πιεις, να ξεδιψάσεις, να μεθύσεις
Ενημέρωση και κίνητρα απαιτούνται για την ανάπτυξη της καλλιέργειας αρωματικών και φαρμακευτικών φυτών στη χώρα μας, η οποία έχει το μοναδικό πλεονέκτημα να διαθέτει μία ποικιλία πάνω από 1.000 αυτοφυών ειδών, όταν οι άλλες ευρωπαϊκές χώρες μετράνε μόλις μερικές δεκάδες. Αυτό επεσήμανε μεταξύ άλλων ο καθηγητής Βιοχημείας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, Δημήτρης Κουρέτας, στην ημερίδα με θέμα «Καλλιέργεια Φαρμακευτικών Φυτών: Προοπτικές ανάπτυξης», που διοργάνωσε ο Όμιλος Ανάπτυξης Σιντικής, το Εμποροβιομηχανικό Επιμελητήριο Σερρών και η Ένωση Νέων Αγροτών Σερρών την Πέμπτη 14 Απριλίου στο Σιδηρόκαστρο.
Αυτό που κατέστη σαφές στους περίπου 50 αγρότες που παρακολούθησαν την εκδήλωση, είναι ότι τα αρωματικά φυτά μπορούν να στηρίξουν το οικογενειακό εισόδημα, ενώ σημαντικό πλεονέκτημα της καλλιέργειάς τους είναι η δυνατότητα να απορροφώνται είτε στην αγορά τροφίμων, είτε από τη φαρμακοβιομηχανία, στην Ελλάδα και το εξωτερικό.
Την προσοχή έκλεψε ο Στράτος Μυλωνάς από τα Πορόια, που είναι ο μοναδικός καλλιεργητής αρωματικών φυτών στο νομό Σερρών.
Ο κ. Μυλωνάς ξεκίνησε την καλλιέργεια μέντας πριν από 6 χρόνια και σήμερα, όπως αποκάλυψε, του αποφέρει καθαρό κέρδος 10 χιλιάδων ευρώ ετησίως. Η ποικιλία που εκμεταλλεύεται στα 7 στρέμματα που έχει, παράχθηκε σε εργαστήριο της Αγγλίας.
Το φυτό συλλέγεται, καθαρίζεται, αποξηραίνεται, τοποθετείται σε ειδικά γυάλινα βαζάκια και προωθείται ως τσάι με την επωνυμία «Ευώνυμο». Η ετήσια παραγωγή του αγγίζει τα 3- 4000 βάζα, που φτάνουν μέχρι τη Λάρισα. Εκτός όμως από τσάι, ο κ. Μυλωνάς δοκιμάζει τη μέντα του με επιτυχία ως πρώτη ύλη και για άλλα προϊόντα: σαπούνι, λικέρ, αναψυκτικό και ένα πρωτότυπο ποτό, ανταγωνιστή του mohito, που του έχει δώσει το όνομα mendito.
Ο Στράτος Μυλωνάς επεσήμανε ότι η ενασχόληση με τα αρωματικά φυτά του αποφέρει ένα σημαντικά υψηλότερο εισόδημα από την υφαντουργία με την οποία ασχολείται επίσης.
Χαμηλό κόστος
Όπως σημείωσε στην Agrenda ο κ. Μυλωνάς, μετά την παρουσία του στην ημερίδα των Σερρών, κάθε μέρα παραγωγοί από όλο το νομό τον επισκέπτονται για να δουν από κοντά την παραγωγή του. Όσον αφορά το κόστος, υπογραμμίζει ότι αυτό εξαρτάται απο το φυτό.
Ένα μέσο κόστος πρώτης σποράς μπορεί να ανέλθει στα 1500 ευρώ/ στρέμμα, ή και παραπάνω, καθώς η ποικιλία μπορεί να είναι εργαστηριακή, όπως στην δική του περίπτωση. Αυτό που πρέπει να σημειωθεί, σύμφωνα με τον κ. Μυλωνά, είναι ότι το κόστος αυτό δεν επαναλαμβάνεται, αφού ο καλλιεργητής δεν θα χρειαστεί να ξαναγοράσει σπόρους, θα τους παράγει μόνος του.
Ο κ. Μυλωνάς θεωρεί ότι τα αρωματικά φυτά έχουν ένα μεγάλο εύρος αγοράς. Ο λόγος που δεν έχουν αναπτυχθεί ακόμα στην χώρα μας στο βαθμό που θα μπορούσαν είναι επειδή οι αγρότες δυσκολεύονται να πιστέψουν σε κάτι άλλο από τις παραδοσιακές καλλιέργειες. «Πρέπει όμως να μάθουμε να πιστεύουμε στα χρήσιμα τρόφιμα», καταλήγει.
Του θεόδωρου Κουτσού, τακτικού ερευνητή του ΕΘΙΑΓΕ
Από το 286ο φύλλο της εφημερίδας Agrenda
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.